Bipyramidale moleculen begrijpen: structuur, eigenschappen en reactiviteit

In de chemie heeft een bipyramidaal molecuul of ion een centraal atoom gebonden aan twee liganden in een piramidevormige opstelling, met nog eens twee liganden gebonden aan het centrale atoom in een tweede piramidevlak loodrecht op het eerste. De term 'bipyramidaal' is afgeleid van de Griekse woorden 'bi', wat 'twee' betekent, en 'piramide'. Bipyramidale moleculen kunnen worden aangetroffen in een verscheidenheid aan verbindingen, waaronder overgangsmetaalcomplexen, actinideverbindingen en sommige organische moleculen. Deze moleculen vertonen vaak unieke eigenschappen en reactiviteit als gevolg van de rangschikking van hun liganden en de daaruit voortvloeiende vervorming van de moleculaire geometrie. Enkele veel voorkomende voorbeelden van bipiramidale moleculen zijn: Co(NH3)6]3+, die een centraal metaalatoom hebben gebonden aan zes liganden in een bipiramidale opstelling.
* Actinideverbindingen zoals uranylion (UO2+) en plutonium(IV)-ion (PuO2+), die een centraal actinideatoom hebben gebonden aan twee zuurstofliganden in een bipiramidale rangschikking.* Sommige organische moleculen, zoals porfyrinen en ftalocyanines, die een centraal metaalatoom hebben gebonden aan vier liganden in een bipiramidale rangschikking.

Over het geheel genomen is de bipiramidale structuur een belangrijk motief in de chemie, en Het begrijpen van de eigenschappen en reactiviteit ervan is essentieel voor het begrijpen van het gedrag van veel verbindingen op een breed scala aan gebieden.