Novatianisme begrijpen: een christelijke ketterij van zuiverheid en barmhartigheid

Novatianisme was een christelijke ketterij die in de 3e eeuw ontstond en vernoemd was naar de stichter ervan, Novatianus, een priester uit Rome. Het leerde dat alleen degenen die gedoopt waren voordat ze afvallig werden, opnieuw gedoopt konden worden en naar de kerk konden terugkeren. Deze opvatting was in strijd met de heersende praktijk van de Kerk, die de doop toestond van degenen die eerder afvallig waren geworden. Het novatianisme kreeg in het begin van de 4e eeuw een aanzienlijke aanhang, vooral in Italië en Noord-Afrika. Het werd echter uiteindelijk als ketterij veroordeeld door de Katholieke Kerk op het Concilie van Rome in 340 en het Concilie van Arles in 353. Het concilie verklaarde dat iedereen die tijdens de vervolgingen in verval was geraakt, opnieuw gedoopt kon worden, ongeacht of zij waren vóór hun afvalligheid gedoopt. De leringen van het novatianisme waren gebaseerd op een strikte interpretatie van de Bijbel en een geloof in de absolute zuiverheid van de Kerk. Novatian en zijn volgelingen waren van mening dat de Kerk alleen degenen moest toelaten die hun geloof nooit hadden verloochend, en dat degenen die tijdens de vervolgingen waren vervallen, niet echt berouw hadden. Ze verwierpen ook het idee van ‘boetedoening’ als een manier om terug te keren naar de Kerk, en drongen in plaats daarvan aan op een strikte naleving van de regels van de Kerk. De ketterij van het Novatianisme was veelbetekenend omdat het de spanning benadrukte tussen het verlangen naar zuiverheid en de noodzaak om barmhartigheid in de Kerk. Het debat over het novatianisme leidde tot een grotere nadruk op het belang van boetedoening en de rol van de Kerk bij het vergeven van zonden, en droeg bij aan de ontwikkeling van het sacrament van boetedoening in de katholieke kerk.