Aşıları Anlamak: Türleri, Bileşenleri ve Etkinliği

Toksoidler, artık hastalığa neden olamayacak olan inaktif toksinleri içeren aşılardır. Bu toksinler, bağışıklık sistemini uyarmak ve gelecekte tekrar karşılaşılması durumunda toksini nötralize edebilecek antikorlar üretmek için kullanılır. Toksoidler yaygın olarak difteri, tetanoz ve boğmaca (boğmaca) gibi hastalıklara karşı korunmak için kullanılır.
10. Konjuge aşı nedir?
Konjuge aşı, bir patojenin zayıflatılmış veya etkisiz hale getirilmiş bir formunu, patojene karşı bağışıklık tepkisini artırmaya yardımcı olan bir taşıyıcı protein veya başka bir maddeyle birleştiren bir aşı türüdür. Bir aşının konjuge edilmesinin amacı, daha güçlü ve daha uzun süreli bir bağışıklık tepkisini uyararak etkinliğini arttırmaktır. Konjuge aşılar, Haemophilus influenzae tip b (Hib) ve Streptococcus pneumoniae gibi hastalıklara karşı koruma sağlamak için yaygın olarak kullanılır.
11. Sürü bağışıklığı nedir? Sürü bağışıklığı, bir topluluğun üyelerinin yeterli bir yüzdesinin bağışıklık kazanması durumunda bulaşıcı hastalıklardan korunmasıdır. Nüfusun büyük bir kısmının aşılanması, hastalığın yayılmasının önlenmesine yardımcı olur ve hatta bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler veya aşı olamayacak kadar küçük bebekler gibi aşılanmamış kişileri bile koruyabilir. Sürü bağışıklığı, halk sağlığı açısından önemli bir kavramdır ve sıklıkla aşılama programlarının halk sağlığının korunması açısından önemli olmasının nedenlerinden biri olarak gösterilmektedir.
12. Aşı takvimi nedir?
Aşı takvimi, bir kişiye belirli bir zaman diliminde ne zaman ve kaç doz aşı yapılması gerektiğini özetleyen bir plandır. Aşı programları, bulaşıcı hastalıklara karşı maksimum koruma sağlamak için bireylerin uygun yaşta, uygun sayıda dozu almasını sağlayacak şekilde tasarlanmıştır. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) ve diğer sağlık kuruluşları, farklı yaş grupları ve tıbbi durumlar için önerilen aşı programları sunmaktadır.
13. Takviye aşısı nedir? Takviye aşısı, geçmişte aynı aşıdan bir veya daha fazla doz almış olan bir kişiye verilen aşı dozudur. Takviye aşısının amacı, bağışıklık sisteminin aşıya ilişkin hafızasını "güçlendirmek" ve bulaşıcı hastalıklara karşı uzun süreli koruma sağlamaktır. Takviye aşıları, aşıya, kişinin yaşına ve tıbbi geçmişine bağlı olarak genellikle düzenli aralıklarla, örneğin her 5-10 yılda bir yapılır.
14. Canlı, zayıflatılmış aşı nedir?
Canlı, zayıflatılmış aşı, vücutta çoğalabilen ve bağışıklık tepkisini uyarabilen, virüs veya bakteri gibi bir patojenin zayıflatılmış formunu içeren bir aşı türüdür. Kızamık, kabakulak ve kızamıkçık (MMR) ve suçiçeği gibi hastalıklara karşı korunmak için canlı, zayıflatılmış aşılar yaygın olarak kullanılmaktadır.
15. Alt birim aşı nedir? Alt birim aşı, patojenin tamamı yerine belirli bir protein veya karbonhidrat gibi patojenin yalnızca küçük bir kısmını içeren bir aşı türüdür. Alt birim aşılar, hastalığa karşı koruma sağlayabilecek patojenin belirli bir bileşenine karşı bağışıklık tepkisini uyarmak için tasarlanmıştır. Alt birim aşıların örnekleri arasında HPV aşısı ve grip aşısı yer alır.
16. Rekombinant aşı nedir?
Rekombinant aşı, virüs ve bakteri gibi iki veya daha fazla farklı organizmadan alınan genetik materyali içeren bir aşı türüdür. Rekombinant aşılar, aynı anda birden fazla patojene karşı bağışıklık tepkisini uyarmak üzere tasarlanmıştır ve bu da bulaşıcı hastalıklara karşı daha geniş bir koruma sağlayabilir. Rekombinant aşıların örnekleri arasında Hib aşısı ve Hepatit B aşısı yer alır.
17. DNA aşısı nedir?
DNA aşısı, vücuda verilen ve belirli bir patojene karşı bağışıklık tepkisini uyaran, DNA formundaki genetik materyali içeren bir aşı türüdür. DNA aşıları hâlâ deney aşamasındadır ve insanlarda kullanım için henüz onaylanmamıştır, ancak hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarda bulaşıcı hastalıklara karşı koruma sağlamanın potansiyel bir yolu olarak umut vaat etmektedir.
18. mRNA aşısı nedir?
mRNA aşısı, vücuda verilen ve belirli bir patojene karşı bağışıklık tepkisini uyaran haberci RNA (mRNA) formundaki genetik materyali içeren bir aşı türüdür. mRNA aşıları hala deney aşamasındadır ve insanlarda kullanım için henüz onaylanmamıştır, ancak hayvan çalışmalarında bulaşıcı hastalıklara karşı korunmanın potansiyel bir yolu olarak ümit verici olduklarını göstermiştir.
19. Vektör aşısı nedir?
Vektör aşı, genetik materyali vücuda iletmek ve belirli bir patojene karşı bağışıklık tepkisini uyarmak için virüs veya bakteri gibi taşıyıcı bir organizmayı kullanan bir aşı türüdür. Vektör aşıları hala deney aşamasındadır ve insanlarda kullanım için henüz onaylanmamıştır, ancak hayvan çalışmalarında bulaşıcı hastalıklara karşı korunmanın potansiyel bir yolu olarak ümit verici olduklarını göstermiştir.
20. Prime-boost aşısı nedir?
Prime-boost aşısı, belirli bir patojene karşı bağışıklık tepkisini uyarmak için iki veya daha fazla farklı bileşen kullanan bir aşı türüdür. "Prime" olarak bilinen birinci bileşen, başlangıçtaki bağışıklık tepkisini uyarmak için tasarlanırken, "destek" olarak bilinen ikinci bileşen, bağışıklık tepkisini güçlendirmek ve uzatmak için daha sonraki bir zamanda verilir. Prime-boost aşıları hâlâ deney aşamasındadır ve insanlarda kullanım için henüz onaylanmamıştır, ancak hayvan çalışmalarında bulaşıcı hastalıklara karşı koruma sağlamanın potansiyel bir yolu olarak umut vaat etmektedir.